राष्ट्रीय वयोश्री योजना (RVY) ही केंद्र सरकारच्या वित्तीय सहाय्याने चालवली जाणारी योजना आहे. या योजनेंतर्गत, बीपीएल (गरीबी रेषेखालील) गटातील जेष्ठ नागरिकांना त्यांच्या अशक्तपणामुळे किंवा वयोमानामुळे आलेल्या अपंगत्वाचे निवारण करण्यासाठी आवश्यक सहाय्यकारी साधने प्रदान केली जातात. या योजनेची अंमलबजावणी कृत्रिम अवयव निर्माण निगम (ALIMCO) या सार्वजनिक उपक्रमाद्वारे केली जाते.
Table of Contents
योजनेचे उद्दीष्टे व हेतू
- सामान्य जीवनाचा दर्जा: 65 वर्षे वय व त्यावरील वृद्धांना त्यांचे दैनंदिन जीवन सुलभ व सामान्य स्थितीत जगण्यासाठी सहाय्य करणे.
- शारीरिक अशक्तपणाचे निवारण: वयोमानामुळे आलेल्या अपंगत्वाचे निवारण करण्यासाठी आवश्यक साधने उपलब्ध करणे.
- प्रबोधन व प्रशिक्षण: वृद्धांच्या मानसिक आरोग्याचे संवर्धन करण्यासाठी मनःस्वास्थ्य केंद्रे व योगोपचार केंद्रांद्वारे प्रबोधन व प्रशिक्षणाची व्यवस्था करणे.
लाभार्थ्यांची पात्रता
- वयोमर्यादा: ज्येष्ठ नागरिक ज्यांनी 31 डिसेंबर 2023 अखेर 65 वर्षे पूर्ण केली आहेत, ते पात्र ठरतील.
- आधारकार्ड: लाभार्थ्यांकडे आधारकार्ड असणे आवश्यक आहे. नसल्यास, आधारसाठी अर्ज केलेला असावा व त्याची पावती उपलब्ध असावी.
- बीपीएल प्रमाणपत्र: लाभार्थ्यांकडे बीपीएल प्रमाणपत्र किंवा इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ निवृत्तीवेतन योजनेअंतर्गत मिळालेला पुरावा असावा.
- उत्पन्न मर्यादा: वार्षिक कौटुंबिक उत्पन्न 2 लाखांपेक्षा कमी असावे.
- सरकारी सहाय्य: मागील 3 वर्षांत कोणत्याही सरकारी स्त्रोताकडून तेच उपकरणे प्राप्त केलेली नसावीत.
| पात्रता निकष | विवरण |
|---|---|
| वयोमर्यादा | 65 वर्षे व त्यापेक्षा अधिक |
| आधारकार्ड | अनिवार्य (किंवा आधारसाठी अर्ज केलेले असणे) |
| उत्पन्न मर्यादा | 2 लाखांपेक्षा कमी |
| बीपीएल प्रमाणपत्र | आवश्यक (किंवा इंदिरा गांधी वृद्धापकाळ निवृत्तीवेतन योजनेचा पुरावा) |
| सरकारी सहाय्य वापर | मागील 3 वर्षांत तेच उपकरणे प्राप्त नसलेले असावे |
सहाय्यकारी साधने व उपकरणे
राष्ट्रीय वयोश्री योजनेतर्गत जेष्ठ नागरिकांना खालील सहाय्यकारी साधने दिली जातात:
- चष्मा: दृष्टीदोष निवारणासाठी.
- श्रवणयंत्र: श्रवणक्षमता सुधारण्यासाठी.
- ट्रायपॉड: शरीराच्या समतोलासाठी.
- वॉकर: चालताना सहाय्य करण्यासाठी.
- व्हीलचेअर: चालण्यास असमर्थ असणाऱ्यांसाठी.
- लांबर बेल्ट: पाठदुखी निवारणासाठी.
- सर्वाइकल कॉलर: मानदुखी निवारणासाठी.
- कमोड खुर्ची: बाथरूम सुविधांसाठी.
योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे
- आधारकार्ड/मतदान ओळखपत्र: ओळख प्रमाणित करण्यासाठी.
- बँक पासबुक झेरॉक्स: बँक खात्याची माहिती देण्यासाठी.
- पासपोर्ट आकाराचे २ फोटो: ओळखीसाठी.
- स्वयंघोषणापत्र: उत्पन्न व इतर पात्रता निकषांची पुष्टी करण्यासाठी.
योजनेची अंमलबजावणी
- डीबीटी प्रणालीद्वारे लाभ वितरण: जेष्ठ नागरिकांच्या आधार संलग्न बँक खात्यात एक वर्षातून एकदाच 3000 रुपये जमा केले जातील.
- सामाजिक न्याय व अधिकारिता मंत्रालय: या योजनेच्या अंमलबजावणीची देखरेख व नियंत्रण.
- महिलांचे आरक्षण: निवडलेल्या जिल्ह्यातील लाभार्थ्यांच्या 30% महिला असतील.
| अंमलबजावणी घटक | तपशील |
|---|---|
| लाभ वितरण प्रणाली | डीबीटी प्रणालीद्वारे बँक खात्यात रु. 3000/- जमा |
| निगराणी संस्था | सामाजिक न्याय व अधिकारिता मंत्रालय |
| महिला लाभार्थ्यांचे प्रमाण | 30% महिला लाभार्थी निवडले जातील |
फॉर्म जमा करण्याची प्रक्रिया
राष्ट्रीय वयोश्री योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रांसह फॉर्म भरल्यानंतर, तो आपल्या जिल्ह्याच्या समाजकल्याण विभागात (Samajkalyan Vibhag) जमा करावा लागेल. समाजकल्याण विभागाच्या कार्यालयात फॉर्म तपासला जाईल आणि पात्रता निकष पूर्ण झाल्यास लाभार्थ्याला सहाय्य मिळेल.
निष्कर्ष
राष्ट्रीय वयोश्री योजना 2024 ही वृद्धांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याचे संवर्धन करण्यासाठी केंद्रित असलेली महत्त्वपूर्ण योजना आहे. ही योजना वृद्धांना त्यांच्या दैनंदिन जीवनात अधिक स्वावलंबी आणि सशक्त बनवण्यास सहाय्य करते. योजनेंतर्गत दिली जाणारी सहाय्यकारी साधने जेष्ठ नागरिकांच्या जीवनात नवा आशेचा किरण आणतात.
FAQs
राष्ट्रीय वयोश्री योजनेत कोण पात्र आहे?
65 वर्षे वय व त्यावरील, बीपीएल (गरीबी रेषेखालील) गटातील जेष्ठ नागरिक, ज्यांचे वार्षिक उत्पन्न 2 लाखांपेक्षा कमी आहे, ते या योजनेसाठी पात्र आहेत.
अर्ज कुठे सादर करायचा आहे?
या योजनेसाठी अर्ज, आवश्यक कागदपत्रांसह समाजकल्याण विभागात सादर करावा लागेल.
